Centrum Kulturowo-Archeologiczne to rekonstrukcja Starożytnej Osady z okresu kultury przeworskiej, stanowiąca ekspozycję stałą Muzeum. Możemy zapoznać się tutaj z chatami i warsztatami odtworzonymi na podstawie autentycznych archeologicznych znalezisk odkrytych przede wszystkim na terenie Polski.

Zobaczymy tutaj jak mógł wyglądać szyb górniczy w nieodległej kopalni rud żelaza w Rudkach, która była głównym źródłem rud używanych na terenie starożytnego okręgu przemysłowego kultury przeworskiej usytuowanego w rejonie Łysogór i rzeki Kamiennej. Zajrzymy do wnętrza domostwa ze Skał, gdzie w jednej izbie zamieszkiwali starożytni hutnicy, a w drugiej przechowywali narzędzia potrzebne do pracy. 

Nasz wzrok przyciągnie piecowisko (jako warsztat hutniczy), stanowiące centralny punkt Osady. Znajduje się w nim piec dymarski typu kotlinkowego, w którym wytapiano żelazo. Muzeum organizuje pokazowe wytopy żelaza podczas cyklicznych wydarzeń: Majówka w Starożytnej Osadzie, Antyczne Powitanie Lata i najważniejsze – Festiwal Archeologiczny "Ludzie Ognia i Żelaza"  w ramach Dymarek w Nowej Słupi.

Obok piecowiska znajduje się prażak służący do przygotowywania rudy do wytopu oraz niewielki mielerz, umożliwiający wypalanie drewna, w celu otrzymania paliwa do pieców w postaci węgla drzewnego.

Na terenie Osady znajduje się także warsztat kowalski. To w nim kowal obrabiał dalej wyciągniętą z pieca łupkę żelaza, by w końcowym stadium cyklu wykuć żelazne narzędzie.

Obecnie na terenie Osady dostępne do zwiedzania są chałupa z Wrocieryża i stanowisko garncarskie oraz chata i ziemianka ze Świlczy (na Podkarpaciu), gdzie odkryto osadę, której mieszkańcy handlowali bursztynem. Z zewnątrz możemy przyjrzeć się także długiemu domowi.

Osada Starożytna jest miejscem, które można zwiedzać, uczestniczyć w warsztatach prezentujących m.in. sposoby produkcji i obróbki żelaza oraz wziąć udział w lekcjach muzealnych.